Χοροί - Τραγούδια και Τοπική ενδυμασία

Η αγάπη των Σπετσιωτών προς το τραγούδι και το χορό έχει μακριά και μεγάλη παράδοση.
Πλήθος αυθεντικών σπετσιώτικων τραγουδιών ακούγονται σε πανηγύρια και οικογενειακά γλέντια, όπως επίσης ακούγονται και πολλά τραγούδια που τα άκουσαν και τα τραγούδησαν παλιοί ναυτικοί και τα μετέφεραν στη σπετσιώτικη παράδοση.

Ο σπετσιώτικος συρτός και ο χασάπικος είναι ορισμένοι από τους αγαπημένους χορούς των Σπετσιωτών στα πανηγύρια και στα γλέντια που διασκεδάζουν.

Η τοπική ενδυμασία συναντιέται με μικρές παραλλαγές σε όλα τα νησιά του Αιγαίου και στις απέναντι Πελοποννησιακές ακτές της Ερμιονίδος.
Η αντρική ενδυμασία είναι ο κλασικός τύπος φορεσιάς με βράκα και πουκάμισο με αμάνικο γιλέκο ενώ η γυναικεία είναι το άσπρο μεταξωτό πουκάμισο και το μακρύ φουστάνι με ζωνάρι στη μέση.

Ήθη και Έθιμα για το Πάσχα και τις Απόκριες στις Σπέτσες

ΤΟ ΠΑΣΧΑ: Το Σάββατο πριν τη Μεγάλη Εβδομάδα γιορτάζουν στις Σπέτσες την Ανάσταση του Λαζάρου και τα παιδιά βγαίνουν στις γειτονιές τραγουδώντας με τα ανθοστόλιστα "λαζαράκια".
Τη Μεγάλη Παρασκευή ξεκινούν οι περιφορές των Επιταφίων από τους ναούς του Αγίου Νικολάου, της Αναλήψεως, του Αγίου Αντωνίου και του Αγίου Ιωάννη, που συναντιούνται στην πλατεία του Ποσειδωνίου. Εκεί σηκώνουν τους Επιτάφιους στον αέρα και προσπαθούν να τους κρατήσουν ψηλά όσο γίνεται περισσότερο. Μετά ακολουθεί μια σύντομη δέηση, ψέλνουν όλοι μαζί και στη συνέχεια οι επιτάφιοι επιστρέφουν στις Εκκλησίες τους.
Στις Σπέτσες όπως και σε άλλα ελληνικά νησιά ο εορτασμός του Πάσχα εκτός από το βαθιά κατανυκτικό θρησκευτικό χαρακτήρα των ημερών, έχει τα πυροτεχνήματα τη βραδιά της "Ανάστασης" σε όλες τις ενορίες καθώς και άλλα έθιμα που διατηρούνται σε κάποιες ενορίες.
Στην ενορία της "Ανάληψης" - ενορία των ψαράδων - καίνε μια βάρκα στο προαύλιο του ναού.
Στην πλατεία της Κουνουπίτσας, την Κυριακή του Πάσχα το απόγευμα, πραγματοποιείται το "κάψιμο του Ιούδα", έθιμο που αναβίωσε τα τελευταία χρόνια από τον Σπετσιώτη Παν. Μαθιό.

ΟΙ ΑΠΟΚΡΙΕΣ: Εκτός από το έθιμο της επίσκεψης των μασκαρεμένων σε σπίτια γνωστών και αγνώστων, πραγματοποιείται την τελευταία Κυριακή της "Τυρινής" μεγάλο γλέντι στην πλατεία του "Ρολογιού" με τη συμμετοχή χιλιάδων κατοίκων και επισκεπτών.
Τελευταία αναβιώνει το Σπετσιώτικο καρναβάλι που τελειώνει την κυριακή της Τυρινής, μαζί με τον καρνάβαλο που τον καίνε στην πλατεία της Ανάληψης. Το ίδιο βράδυ στον Άγιο Νικόλαο τελείται ο εσπερινός της Συγνώμης με όλους τους εφημέριους των 4 ενοριών του νησιού. Στο τέλος της ακολουθίας ο κάθε ιερέας ζητά συγγνώμη από τον άλλο ιερέα, το ίδιο και οι πιστοί.
Την επομένη - Καθαρή Δευτέρα -  η παράδοση τηρείται με το πέταγμα της "Φιλάνδρας" και το υπαίθριο γλέντι με νηστίσιμα, κρασί και χορό, στην περιοχή "Σουρμπούτη" και Καστέλι, ενώ ο αυρανός γεμίζει από χαρταετούς.

ΣΠΕΤΣΙΩΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ: Η παράδοση απαιτεί το ζευγάρι των μελλόνυμφων να πηγαίνει στην εκκλησία μαζί (στις μέρες μας παραλλαγή αυτού του εθίμου είναι να πηγαίνει τη νύφη στην εκκλησία άντρας της οικογένειας του γαμπρού) και να επιστρέφουν στο σπίτι μετά το μυστήριο σχηματίζοντας γαμήλια πομπή στην οποία προπορεύονται τα μουσικά όργανα (βιολί - λαούτο).

Θρησκευτικές γιορτές-πανηγύρια και έθιμα

Καθ'όλη τη διάρκεια του έτους πραγματοποιούνται θρησκευτικά πανηγύρια σε διάφορα εξωκλήσια του νησιού, όπου τελούνται ο εσπερινός, η θεία λειτουργία, η αρτοπλασία και στο τέλος ακολουθούν τα παραδοσιακά "κεράσματα".
Στις 6 Ιανουαρίου γιορτάζονται τα Θεοφάνια με λειτουργία στις 4 ενορίες των Σπετσών και πομπή μέχρι τη Ντάπια που ρίχνουν το σταυρό στη θάλασσα.
Στις 2 Φεβρουαρίου γιορτάζει η Εκκλησία Υπαπαντή, κοντά στο Μουσείο των Σπετσών και στις 3 Φεβρουαρίου το εκκλησάκι των Τριών Νεομαρτύρων που βρίσκεται στην αρχή του Παλιού Λιμανιού, κοντά στον Άγιο Νικόλαο.
Το Μάρτιο ο Ευαγγελισμός και η Εθνική Εορτή με λειτουργία και δοξολογία στο ναό του Αγίου Νικολάου και παρέλαση μπροστά στο "Ποσειδώνιο".
Την άνοιξη πραγματοποιείται το πανηγύρι του Αγ. Γεωργίου στη Ζωγεριά με λαϊκή κομπανία του νησιού να διασκεδάζει τον κόσμο πλάι στο κύμα και στη μαγευτική φύση, καθώς επίσης και ο Άγιος Γεώργιος στο Καστέλι.
Την 1η Μαϊου έχουμε το έθιμο της Πρωτομαγιάς που γιορτάζεται στην περιοχή της Παναγίας της "Αρμάτας", με τα παιδιά να τηρούν το έθιμο με τους "παλιοτενεκέδες" που δένουν με σκοινί και τους σέρνουν στο δρόμο με ποδήλατα ή μηχανάκια.
Στις 8 Μαϊου γιορτάζει ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος στη Ντάπια.
Την Παρασκευή μετά το Πάσχα, γιορτάζουν η Ζωοδόχος Πηγή στην Κάτω Ελώνα στο Λιγονέρι και η Ζωοδόχος Πηγή στην Ανω Ελώνα με ολοήμερα πανηγύρια.
Ο εορτασμός της Ανάληψης του Χριστού γίνεται 40 ημέρες μετά το Πάσχα στην Εκκλησία της Ανάληψης που βρίσκεται πάνω από το Παλιό λιμάνι. Τότε βουτούν στη θάλασσα για πρώτη φορά και ραντίζουν τα σπίτια με νερό από 40 κύματα, για να φύγει το κακό μάτι.
Δέκα μέρες μετά την Ανάληψη είναι η Κυριακή της Πεντηκοστής. Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση, οι ψυχές που βγήκαν στον κόσμο το Πάσχα, πρέπει να επιστρέψουν την Πεντηκοστή και μέχρι τότε κάθονται στα κλαριά και στα κλήματα. Για αυτό το λόγο δεν κλαδεύουν στις Σπέτσες πριν την Πεντηκοστή.
Μετά την Πεντηκοστή ακολουθεί η γιορτή του Αγίου Πνεύματος, στην οποία γιορτάζει η Αγία Τριάδα στο Καστέλι.
Την επόμενη Κυριακή είναι η γιορτή των Αγίων Πάντων και γιορτάζει το Μοναστήρι των Αγίων Πάντων.
Στις 24 Ιουνίου, γιορτή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, γιορτάζει ο Αϊ Γιάννης στην Κουνουπίτσα με κεράσματα μετά τη λειτουργία, καθώς επίσης ο Αϊ Γιάννης στα νησάκια δίπλα στη Σπετσοπούλα. Στις 30 Ιουνίου είναι η εορτή των Δώδεκα Αποστόλων και το πρωϊ στο Μοναστήρι των Αγίων Πάντων γίνεται λειτουργία παρουσία των ψαράδων του νησιού
Κατά την καλοκαιρινή περίοδο ο μήνας Ιούλιος έχει την τιμητική του συγκεντρώνοντας σημαντικό αριθμό κόσμου στα πανηγύρια των Αγίων Αναργύρων την 1η Ιουλίου, της Παναγίας "Καψοδεματούσας" στις 2 Ιουλίου, της Αγ. Μαρίνας στις 17 Ιουλίου, του Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου, της Αγ. Μαρκέλλας στις 22 Ιουλίου, της Αγίας Άννης στις 25 Ιουλίου, της Αγ. Παρασκευής στις 26 Ιουλίου και του Αγίου Παντελεήμονα στις 27 Ιουλίου στο εκκλησάκι ανάμεσα στην Κουνουπίτσα και στο Καστέλι.
Στο μήνα Αύγουστο, γιορτάζει η Μεταμόρφωση του Σωτήρος στο Καστέλι και οι Σπετσιώτες παρακολουθούν τη λειτουργία που γίνεται στην ύπαιθρο στις 6 Αυγούστου, στις 15 Αυγούστου η Κοίμηση της Θεοτόκου στο Καστέλι που γιορτάζεται με μεγάλη κατάνυξη και κοσμοσυρροή και στις 27 Αυγούστου ο Άγιος Φανούριος, που βρίσκεται πάνω από το δημοτικό σχολείο και στον Εσπερινό ευλογούνται οι φανουρόπιτες.
Το μήνα Σεπτέμβριο ακολουθούν την 1η Σεπτέμβρη η "Παναγία του Δασκαλάκη" στο βουνό με το "Πανυγήρι των κυνηγών", στις 2 Σεπτέμβρη η γιορτή και το πανηγύρι του Αγ. Μάμα, στον Εσπερινό του οποίου τα παιδιά ρίχνουν τα καραβάκια τους στη θάλασσα και στις 8 Σεπτεμβρίου γιορτάζεται η Γέννηση της Θεοτόκου στην Εκκλησία της Παναγίας "Αρμάτας".
Την 14 Οκτωβρίου γιορτάζει το μοναστήρι της Παναγίας "Γοργοεπήκοος" και την 28 Οκτωβρίου η Εθνική εορτή που ξεκινά με λειτουργία και δοξολογία στον Άγιο Νικόλαο και λήγει με την παρέλαση των σχολείων μπροστά στο "Ποσειδώνιο".
Στις 6 Δεκεμβρίου γιορτάζει ο Άγιος Νικόλαος, προστάτης των ναυτικών και των ψαράδων με λειτουργία στη Μητρόπολη των Σπετσών και στις 12 Δεκεμβρίου γιορτάζεοι ο Άγιος Σπυρίδωνας που βρίσκεται πάνω από την περιοχή της Ντάπιας.

Τα πανηγύρια των εργαζομένων

Τα πανηγύρια των σωματείων των εργαζομένων πραγματοποιούνται με τη μορφή του οικογενειακού γλεντιού, στην γιορτή του πολιούχου Άγιου τους. Τέτοια φημισμένα γλέντια είναι των Κυνηγών με την εορτή της "Παναγίας του Δασκαλάκη", των Οδηγών με την εορτή του Αγ. Χριστοφόρου και των Ψαράδων στην εορτή των Αγ. Αποστόλων.

Η Λαϊκή τέχνη στις Σπέτσες

Τα Σπετσιώτικα Βοτσαλωτά, η κατασκευή χαλιών και υφαντών από οικογενειακούς αργαλειούς Σπετσιωτισσών και η ξυλογλυπτική είναι ορισμένοι από τα είδη Λαϊκής Τέχνης που αναπτύχθηκαν στις Σπέτσες και συνεχίζονται μέχρι και σήμερα.